امروز : چهارشنبه 08 بهمن 1399
سدها را می توان بر اساس دیدگاههای مختلفی دسته بندی نمود. از جمله ی این دیدگاهها میتوان به دستهبندی از نظر کاربرد، مصالح به کار رفته در ساخت، و ایستایی اشاره نمود.
در صورتی که سدها را از منظر کاربرد مورد مطالعه قرار دهیم با 4 دسته مواجه میشویم که به شرح زیر است:
سدهاي مخزني: به منظور ذخيرهی آب براي تامين مصارف شرب، كشاورزي و صنعت احداث ميگردد. حجم مخزن اين سدها بسيار بزرگ است. اين نوع سدها شامل سدهاي بتني دو قوسي و بتني وزني و سدهاي خاكي ميشوند.
سدهاي تنظيمي: هدف از ساخت اين سدها تنظيم دبي ثابتي براي رودخانه مي باشد. اين نوع سدها در پایيندست سدهاي مخزني بزرگ احداث ميگردند. ارتفاع آنها كم و ميزان حجم آبي كه در آنها ذخيره مي شود كم مي باشد. جنس اين سدها اكثرا بتني با حاشيه هاي سنگريزهاي ميباشد.
سدهاي انحرافي: براي منحرف كردن آب مورد استفاده قرار ميگيرند، اين سدها در مسير رودخانه ها احداث ميگردند و با افزايش هد آب باعث سوارشدن آب بر زمينهاي مجاور ميگردند. همچنين از اين سدها براي منحرف كردن آب قبل و بعد از محلهاي ساخت سدهاي بزرگ استفاده ميشود.
سدهاي رسوبگير: اين نوع سدها داراي ارتفاع كمي ميباشند و جنس آنها از بتن و سنگ است. هدف از ساخت اين سدها جلوگيري از ورود رسوبات به داخل سدهاي بزرگ ميباشد و عمدتا قبل از سدهای اصلی احداث مي گردند.
انواع سد از نظر مصالح به کار رفته در ساخت
چنانچه معیار دسته بندی سدها را مصالح به کاررفته در ساخت آنها در نظر بگیریم آنگاه 3 دسته ی عمده وجود خواهند داشت که عبارتند از:
سدهای خاکی:سدهای خاکی مصالحشان را از همان منطقه احداث و یا نواحی نزدیک تأمین میکنند و اصولاً دارای هستهی رسی میباشند . رس بر اثر تماس با آب مانع نفوذ و انتقال آب و رطوبت میگردد و مانند نوعی عایق رطوبتی عمل میکند. اگر عمده مصالح تشکیل دهنده ی سد خاکی یکسان باشند، سد را همگن و در غیراینصورت آن را ناهمگن می نامند. اگر کل سد خاکی از رس باشد سد خاکی همگن است، اما اگر هسته ی مرکزی سد از رس باشد و دور هسته ی مرکزی را با سنگهای دانه درشت پر کرده باشند، سد غیرهمگن محسوب میشود. از نظر تحلیل و آنالیز این نوع سدها بسیار حساس می باشند و در عین حال از نظر اجرا و پیادهسازی ساده تر میباشند. اجرای این سد در رودخانه های عریض ساده تر است. مصالح این سد اعم از ریزدانه و درشتدانه بایستی در دسترس باشد.
سدهای بتنی: بدنهی این نوع از سدها از جنس بتن یا بتن مسلح می باشند و خود شامل سدهای وزنی و سدهای قوسی میشوند.
سدهای لاستیکی: سدهای لاستیکی دارای ارتفاع کمی میباشند و معمولا بین 3 تا 15 متر ارتفاع دارند. در زمان مورد نیاز، این سدها را پر از باد میکنند تا حجم سد بالا رود و مانع از عبور آب گردد. این سدها برای افزایش هد آب و همچنین انحراف آب مورداستفاده قرار میگیرند و اغلب بر روی رودخانه های فصلی زده میشوند . برای پرکردن این سدها از کمپرسور استفاده میشود که میتواندداخل آن را با هوا پر کند. استفاده از این نوع از سدها به علت احتمال سوراخ شدن لاستیک کم میباشد.
از نقطه نظر استاتیکی، سدها به دو گروه عمده تقسیم می شوند:
سدهای وزنی: در این نوع از سد، وزن بدنهی سد موجب میشود تا تعادل سازه در مقابل مجموعه نیروهای وارده حفظ شود. این نوع از سدها معمولاً حجم بسیار عظیمی دارند زیرا وزن سازهی سد می بایست در برابر فشار بسیار زیاد آب مقاومت مناسبی را نشان دهد. سدهای وزنی امروزه در دو نوع سدهای بتنی و سدهای خاکی ساخته میشوند.
سدهای قوسی: سدهای قوسی در پلان دارای انحناء هستند به گونه ای که تحدب منحنی به سمت بالادست میباشد. نیروهای وارده بر این نوع از سد توسط یک بدنهی انحناءدار به فونداسیون و سپس به سنگ زمین (کف و جناحین) منتقل می گردد. این نوع از سدها برای دره های تنگ بسیار مناسب میباشند.